- 6 Şubat 2021
YÜKLENİYOR
Merkezî yönetimle yerel yönetimler arasındaki gelir bölüşümü ve kaynak kullanımı sıkça tartışılan konular arasında yer alıyor. Belediyenizin bütçe, öz gelir ve mali kaynak konusunda yaşadığı sıkıntılar nelerdir?
OSMAN GÜRÜN: Büyükşehir belediyelerinin gelirlerinin yaklaşık %80’i merkezî idareden aktarılan paylardan, %20’si öz gelirlerinden oluşmaktadır. Büyükşehir belediyelerinde öz gelirler, %20’den fazla paya sahiptir. Bunun nedeni, kurum ve kuruluşlardan alınan bağış ve yardımlarla özel gelirlerin yüksek olması, taşınmazların satış gelirleri ve bütçe içi işletmelerin varlığıdır. Büyükşehir belediyelerinin tabi olduğu mevzuat hükümleri kapsamında öz gelir yaratma kabiliyeti sınırlandırıldığı için bütçe daha ziyade merkezî idareden aktarılacak paylara bağımlı kalmaktadır. Bu bağımlılık da yıl içinde ülkede ekonomik açıdan meydana gelebilecek değişiklikler nedeniyle büyükşehir belediye bütçelerini ve uygulamalarını etkilemektedir.
Merkezî yönetimin kaynak aktarımı konusunda muhalefet belediyelerine yönelik engellemeleri hizmet kapasitenize, çalışmalarınıza ve proje üretiminize nasıl etki ediyor? Belediye bütçelerinin yalnızca nüfusa göre değil, kentin ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi neden önemli ve gerekli? İller Bankası’nın muhalefet belediyeleri için genel bütçeden ayırdığı kaynak yeterli mi?
OSMAN GÜRÜN: Büyükşehir belediyelerinin bütçeleri incelendiğinde, alınan bağış ve yardımlarla özel gelirlerin merkezî yönetime siyasi olarak yakın olan belediyelerde önemli bir gelir kalemi olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu durum, bu belediyelere daha fazla kaynak aktarıldığını göstermektedir.
Genel bütçe vergi gelirlerinden aktarılacak paylar hesaplanırken nüfus kriterinde TÜİK verileri esas alınmaktadır ve bu verilere göre pay dağıtımı yapılmaktadır. Muğla, bir turizm kenti. Bu nedenle turizm sezonunda nüfusu artıyor ve yerleşik nüfusa göre aktarılan pay yetersiz kalıyor. Nüfus kriterinin değişken nüfusu da dikkate alacak şekilde güncellenmesi gerekiyor. Kaynak aktarımında sabit nüfus kriteri baz alındığı için yerel yönetimler de altyapı ve üstyapı hizmetlerini aktarılan kaynaklar ölçüsünde gerçekleştirebiliyor. Bu hizmetler, yaz aylarında artan nüfusun ihtiyaçlarına tam olarak cevap veremiyor. Belediyeler arasında ayrım yapılmaması, kaynak aktarımında sabit nüfusun değil, değişken nüfusun dikkate alınması önem arz ediyor.
Yerel yönetimlerin mali özerkliğini sağlamak için yasal mevzuat ve hukuki düzenlemeler çerçevesinde sizce neler yapılmalı? Merkezî yönetimin yerel yönetim politikaları neticesinde karşılaştığınız engellemeler, bütçe kısıtlamaları ve soruşturmalar nedeniyle hizmet/proje sunumunda ne tür zorluklarla karşılaşıyorsunuz?
OSMAN GÜRÜN: Yerel yönetimlerde mali özerkliğin sağlanabilmesi için belediyelerin merkezî yönetimin müdahalesi olmaksızın harcama önceliklerine karar vermesi, gelir yükseltme yetkisine sahip olması, yerel vergi oranlarını ve matrahlarını belirleyebilmesi, vatandaşların ihtiyacına yönelik hizmet üretilmesi için de Vergi Usul Kanunu ve Belediye Kanunu’nda değişiklik yapılması gerekiyor.
2021 yılında yayımlanan Tasarruf Tedbirleri Genelgesi’yle yerel yönetimlerin kendi bütçe kaynaklarıyla gerçekleştirebileceği (hizmet binası, sosyal tesis vb.) yatırımlar, araç alımı ve kiralanması, faaliyetlerin tanıtımı amacıyla yapılacak organizasyonlar kısıtlanmıştır. Merkezî idareden aktarılacak paylardan yapılacak kesinti oranlarının ve dönemlerinin farklılık göstermesi, bütçe tahminlerinde ve bütçede de farklılıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
