- 28 Mart 2021
YÜKLENİYOR
Kentsel ulaşımdaki mevcut sorunları çözmek için sizce neler yapılmalı? İnsan odaklı ulaşım nasıl yaygınlaştırılmalı? Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin bu kapsamdaki çalışmalarından bahseder misiniz?
ALİ CENGİZ AKKOYUNLU: 13 Ekim 1923’te TBMM Başkanlığı’na sunulan “Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Başkenti Ankara’dır,” şeklindeki bir maddelik kanun teklifinin kabul edilmesi ve yürürlüğe girmesiyle Ankara, Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti olmuştur. Ankara, başkent olarak ilan edildiği 1923 yılından sonra gelişmeye başlamıştır ve hızlı bir nüfus artış sürecine girmiştir.
1950’lerde başlayan hızlı kentleşme döneminde Ankara için hazırlanan imar planları ve belirlenen hedefler, nüfusun ve büyümenin gerisinde kalmıştır. Ankara, kırsaldan kente göç için ön hazırlık yapamamıştır. Bu nedenle hazırlanan kentsel gelişim planları tahmin edilenden çok daha kısa sürede ömrünü tamamlamıştır.
Kırsaldan kente göç edenlerin en büyük probleminin barınma ve istihdam olduğu göz önünde bulundurulduğunda kentin dört bir yanında gecekondulaşma baş göstermiştir. Bununla birlikte sosyal ve kültürel problemlerle altyapı, ulaşım, eğitim, kent sağlığı gibi alanlarda problemler baş göstermeye başlamıştır. Öyle ki, hava kirliliğinden ölümlerin yaşandığı ve kayıtlara geçtiği dönemlerin yaşandığı bilinmektedir.
Ankara’daki problemler, nüfusun artmasıyla şekil değiştirmiştir. Bu problemleri ve çözüm önerilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Gecekondu bölgelerinin çok büyük bir bölümü “kentsel dönüşüm” projeleriyle dönüştürülmüştür, daha yoğunluklu bölgeler oluşturulmuştur, buna karşılık altyapı ve kentsel donatı alanları aynı oranda artırılamamıştır. Yapı yoğunluğuyla birlikte artan nüfusun ihtiyacını karşılayacak teknik ve sosyal altyapı alanları için de arazi kullanım kararları alınması gerekmektedir. “Ankara Ulus Tarihi Kent Projesi” kapsamında kentsel dönüşümle Ulus’ta yaşanan trafiği rahatlatmak ve kentiçi ulaşımda yaşanan yoğunluğu azaltmak için yeraltında tüneller yapılması planlanmaktadır.
Kentsel dönüşüm projeleri, bütüncül kentsel dönüşüm ana planları yerine bölgesel imar planlarıyla veya imar planı değişiklikleriyle yapılandırılmıştır. Bu yöntem de başka problemlerin doğmasına neden olmuştur. Parçacıklı imar planları yerine kentsel dönüşüm ana planlarıyla bütüncül çözümler bulunması gerekir. Belediye meclis kararlarıyla gerekli imar çalışmaları yapılmaktadır.
Artan nüfusa göre yetersiz kalan yollar nedeniyle trafik yoğunluğu ve otopark problemi yaşanmaktadır. İmar planları her ne kadar mevcut kanunlar ışığında yapılıyor olsa da, planlanan yolların ve otopark alanlarının önerilen nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak oranda olması gerekir. Trafik yoğunluğunu azaltmak için alternatif yollar, kavşaklar, tüneller, güzergâhlar, yeni ve akıllı ulaşım sistemleri artırılmalıdır. Vatandaşlar, toplu taşıma kullanımına özendirilmelidir. Bu hususta belediyemiz, yeni otobüsler almaktadır ve yeni metro güzergâhları hakkında çalışmalar yapmaktadır.
Tarım alanlarında ve kırsal alanlarda ikincil konut ve bahçe evleri yapılarak tarım alanları işgal edilmektedir. Tarım alanlarına yapılan bahçe (hafta sonu) evleri yerine hobi bahçesi tarzında daha küçük alanlara sahip altyapısı olan, vatandaşların hafta sonları zaman geçirebileceği alanların planlanması daha uygun olacaktır.
Kent trafiğinin yoğun olduğu saatlerde trafikte geçirilen zamanın artması gibi sorunlar vardır. Bu sorunlara çözüm olarak ulaşım ana planı hazırlanmalı, kent içindeki hareketlilik ortaya çıkarılmalı, alternatif güzergâhlar ve ulaşım modları oluşturulmalıdır. Toplu taşımada bekleme sürelerinin azaltılması, güzergâhların ve konforun artırılması suretiyle vatandaşların toplu taşımaya yönlendirilmesi sağlanabilir. Sinyalizasyon sistemlerinde yoğunluğa göre ayarlama yapılması, trafiği de rahatlatmaktadır.
Kentsel yoksulluk, kentlerin diğer bir problemidir. Bu problemin çözümüne kentte yaşayan dar gelirli vatandaşların acil ihtiyaçlarının karşılanmasıyla başlanabilir. Bu vatandaşların istihdama ve üretime kazandırılması amacıyla meslek kursları ve eğitim programları düzenlenebilir. Belediyemizin meslek edindirme kursları (BELTEK) sayesinde vatandaşların meslek edinmesi sağlanmaktadır.
Nüfus artışıyla birlikte yaşanan hava kirliliği, insan hayatını ve doğayı tehdit etmektedir. Buna karşılık sanayi, ısınma ve enerji gibi konularda çevreci enerji kaynaklarının kullanılması ve çevreci ulaşım türlerinin tercih edilmesi için altyapının oluşturulması, toplu taşımanın özendirilmesi hususunda merkezî yönetim ve yerel yönetimler gayret göstermelidir. Bu kapsamda doğalgazla ve elektrikle çalışan çevreci otobüs filomuzla vatandaşlara hizmet vermekteyiz.
Gürültü kirliliği, kentin diğer bir problemidir. Gürültü kaynağı oluşturabilecek üretim alanlarının konut alanlarından uzakta konumlandırılması, otoyolların ve çevre yollarının konut alanlarını rahatsız etmeyecek güzergâhlardan geçirilmesi, bu güzergâhlar yerleşim alanlarından geçecekse, bariyer, yeşil alan türü koruyucularla gürültü etkisinin en aza indirilmesi sağlanmalıdır. Yeni açılan yollarda ağaçlarla yapılan peyzaj çalışmaları da gürültü kirliliğinin azaltılmasını sağlamaktadır.
Kaldırım altyapısındaki ve yaya yollarındaki problemler giderilmelidir. Bu amaçla yaya ulaşım konforunun artırılarak vatandaşların yürümeye özendirilmesi, esnaf ve araçlar tarafından işgal edilen kaldırımların yalnızca yayalar için ayrılması için tedbir ve önlemlerin artırılması gerekir. Belediyemiz, kaldırım bakım ve onarım çalışmalarıyla görme ve fiziksel engelli vatandaşlara yönelik rampalı yolların da kaldırımlara eklenmesini sağlayan çalışmalar yapmaktadır.
Kentteki spor ve aktivite alanlarında yetersizlikler söz konusudur. Yerleşim alanlarında spor ve etkinlik yapılabilecek komplekslerin kurulması, spor ve etkinlik alanlarının sayısının artırılması sağlanabilir. Bu hususta belediyemiz, “Aile Yaşam Merkezleri” sayesinde tüm vatandaşlara sağlıklı spor alanları sağlamaktadır. Aynı zamanda belediyemize bağlı parklarda spor eğitmenleri aracılığıyla her gün belirli saatlerde spor etkinliği yapılmaktadır, sağlıklı yaşama destek verilmektedir.
Yerel yönetimler ulaşım politikalarını oluştururken nelere dikkat etmeli ve nasıl inisiyatif almalı?
ALİ CENGİZ AKKOYUNLU: Kentlerin imar planlarıyla ilgili sorunları, ulaştırma sorunlarını doğurmaktadır. Özellikle ulaşımla ilgili herhangi bir plana sahip olmayan kentlerde geçici veya kısa dönemli ve eşgüdümsüz çözümler, sorunu paradoks hâline getirmektedir. Söz konusu plan eksikliklerinin, eşgüdümsüz ve kısa vadeli çözüm önerilerinin ana nedeni, organizasyon eksiklikleri ve yerel yönetimlerdeki karar destek birimlerinin yetersizliğidir. Bu sorunlar, bazı araştırmalarda vurgulanmıştır ve çözüm önerileri getirilmiştir.
Ülkemizde planlı gelişmeye ayak uydurulamaması sonucunda köyden kente göçün artarak devam etmesi ve kent yönetimlerinin bu göçün getirdiği nüfusa gereken hizmeti verememesi nedeniyle ortaya çıkan altyapı sorunlarının en önemlilerinden biri de ulaşım sorunudur.
Yerel yönetimler açısından sürdürülebilir ulaşım, vatandaş memnuniyetini kazanmış bir ulaşım yapısını ifade etmektedir. Buna göre ulaşım, değişken olan talep yapısına mümkün olduğu kadar hızlı biçimde ayak uydurmalı, bunu yaparken verimlilik, ekonomik faaliyetler, istihdam, vergi yükü ve ticaret gibi diğer ekonomik unsurları da dikkate almalıdır. Ulaşım giderleri yerel yönetim kaynaklarının önemli bir kısmını kapsadığından bu madde önem arz etmektedir.
Günümüzün küresel dünyasında yaşam kalitesi kriterlerinde artış söz konusudur. Öte yandan, bunu baskı altına alan nüfus da geometrik bir şekilde artmaktadır. Bu bakımdan günümüzdeki planlama ve uygulamalar, yüksek hayat standardı isteyen daha fazla insanı esas almaktadır. Kentler, nüfusun, ekonomik ve kültürel faaliyetlerin belirli alanlarda yoğunlaştığı yerleşim yerleridir.
Kentlerdeki yaşam alanlarının genişlemesi, nüfusun artışı ve ekonomik hareketliliğin artması, bireylerin ulaşım ihtiyacını daha da önemli bir hâle getirmektedir. Bu nedenle denebilir ki, kentiçi ulaşım talebi, kent faaliyetlerinin bir fonksiyonudur. Bu faaliyetler de kent alanının çeşitli yerlerindeki yapılarda (ev, işyeri, bürolar vb.) gerçekleşeceğine göre kentiçi trafik akımı, kentteki yerleşimin (arazi kullanımının) bir fonksiyonu olacaktır.
Dolayısıyla her ölçekteki belediyenin yerine getirmekle görevli ve yetkili bulunduğu kentiçi toplu taşıma hizmetlerinin yaygınlaştırılmasını ve toplu taşımanın tercih edilir olmasını sağlamak için hizmet kalitesini yükseltici tedbirler alınmalıdır. Yerel yönetimlerin her şeyden önce ulaşım araçlarını modernize etmesi, çevre sağlığını gözetmesi, hareket imkânları kısıtlı olan yaşlı, çocuklu ve engelli bireyler de dahil olmak üzere toplumdaki tüm bireylerin güvenli ve sağlıklı şekilde ulaşabileceği hizmetleri sunması gerekmektedir. Bu nedenle kent altyapısı öncelikle bu standartlara uygun tesis edilmelidir. Öyle ki, kaldırımlardan trafik işaretlerine, ana caddelerden ve bulvarlardan denetim hizmetlerine kadar ulaşım zincirinde temel fonksiyonları üstlenen belediyelerin bu görevlerini eksiksiz yerine getirmesi toplumun huzuru ve güvenliğinin yanında refahı için de yaşamsal önemdedir. İçinde yaşadığımız ve gelecek kuşaklardan ödünç aldığımız çevreyi tahrip etmeyecek tedbirleri alırken ve planlamaları yaparken, ekonomi ve toplum bir bütün olarak ele alınmalıdır. Bugünün kaynakları, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir. Kısacası, sürdürülebilir büyüme benimsenmeli, toplumsal alışkanlıklar gözden geçirilmelidir. Sürdürülebilir ulaşım için özel araç kullanımının azaltılması ve toplu taşımanın özendirilmesi gerekmektedir.
Sürdürülebilir ve akıllı ulaşım uygulamalarını yaygınlaştırmak için hangi çalışmalar yapılmalı?
ALİ CENGİZ AKKOYUNLU: Konforlu ulaşımı sağlayacak altyapı çalışmalarında ve hizmetlerinde akıllı teknolojiler, mobil uygulamalar ve bilgisayar sistemleri kullanılabilir. Akıllı ulaşım uygulamalarıyla kapsayıcı çözümler üretilebilir. Araç kullananlar için trafikte yeni rotalar belirlenebilir. Bunu sağlamak amacıyla ana arterlere sensörler yerleştirilebilir. Bu sayede yollarla ilgili gerekli ölçümler yapılabilir. Kış sensörleriyle yollarda buzlanma olup olmadığı kontrol edilebilir, elde edilen veriler cep telefonu aracılığıyla kullanıcılara ulaştırılır. Radyo, web sitesi gibi kanallar da bu sürece dahil edilebilir. Araç kullananların gitmek istedikleri yere güvenli şekilde varması ve toplu taşımada aktarım aşamalarının doğru planlanması önemlidir.
Dezavantajlı gruplar için ulaşım planlaması yapılırken hangi uygulamalara öncelik verilmeli? Ankara Büyükşehir Belediyesi, dezavantajlı gruplar için ulaşım altyapısı oluşturuyor mu?
ALİ CENGİZ AKKOYUNLU: Kent içindeki toplumsal entegrasyonun en iyi şekilde sağlanabilmesi için ulaşım olanaklarına, bu anlamda topluma sunulan her tür araca, sisteme ve çevreye herkesin eşit derecede erişebilir olması gerekmektedir. Bu olanaklar, toplu taşıma gibi kentsel altyapı kapsamında ele alınabilecek sistemleri, kamusal mekânlara erişimi, asansörler/üstgeçitler gibi tamamlayıcı birimleri veya trafik ışıkları gibi güvenlik açısından önem arz eden kentiçi sirkülasyon elemanlarını kapsamaktadır. Doğru kurulmayan ulaşım sistemi altyapısı, dezavantajlı gruplarla birlikte toplumun geniş bir bölümünün yaşam kalitesini etkilemektedir.
Belediyemiz, kentiçi ulaşımda dezavantajlı grupların erişilebilirliğini artırmak için ulaşım altyapısında gerekli düzenlemeleri yapmaktadır ve tedbirleri almaktadır. Bu kapsamda kaldırım düzenlemelerinden toplu taşıma rampalarına kadar bütün alanlarda dezavantajlı grupların kentin imkânlarından eşit şartlarda faydalanması hedeflenmektedir. Ulaşım altyapısı ihtiyaca ve geri dönüşlere göre her geçen gün geliştirilmektedir. Bu konunun üst ölçekli bir plan çerçevesinde toplanması için yakın gelecekte hazırlanacak “Ulaşım Master Planı” ve tamamlanmak üzere olan “Bisiklet Stratejisi Master Planı” çalışmalarında strateji ve politikalar belirlenmektedir.
Ulaşımda çevre ve iklim duyarlılığını artırıcı önlemler alınıyor mu? Kentsel ulaşımda planlama, finansman ve uygulama açısından sıkıntı yaşanıyor mu?
ALİ CENGİZ AKKOYUNLU: Kentlerin iklim değişikliğine yönelik çözüm üretmesi ve iklim değişikliğiyle mücadele edebilmesi için sürdürülebilir kent anlayışı benimsenmelidir. Kentiçi ulaşımda sağlıklı ve güvenli ulaşım imkânlarının artırılması, ulaşımın neden olduğu yerel, bölgesel ve küresel kirliliğin azaltılması, ulaşım planlarına çevresel ve ekonomik boyutların dahil edilmesi ve çevresel ağırlıklı stratejik yapının oluşturulması gerekmektedir.
Kentiçi ulaşımda çevresel etkilerin değerlendirilmesi açısından aşağıda sıralanan kriterler göz önünde tutularak değerlendirmelidir:
İklim değişimine neden olan emisyonlar (kişi başına fosil yakıt tüketimi, CO2 ve diğer emisyon miktarları),
Diğer hava kirliliği unsurları (kişi başına düşen CO, VOC, NOx ve diğer emisyon miktarları),
Gürültü kirliliği (yüksek düzeydeki trafik gürültüsünden etkilenen nüfus oranı),
Su kirliliği (taşıt başına oluşan sıvı atık maddeler),
Alan kullanımı etkileri (ulaşıma ayrılmış alan miktarı),
Habitatın korunması (korunan sulak alanlar ve ormanların miktarı),
Kaynak etkinliği (yenilemeyen kaynakların taşıt üretiminde ve ulaşım hizmetlerinde kullanım düzeyi).
Temiz enerji kullanımı kapsamında kilometre başına en verimli ulaşım türlerinin kullanılmasına yönelik öneriler geliştirilmelidir. Süreç, çevreye duyarlı mekânsal planlama kararlarıyla yönlendirilmelidir. Kent merkezlerinde yoğun kullanılan toplu taşıma araçlarının kademeli bir şekilde yenilenebilir temiz enerji olan elektrikli otobüslere çevrilmesi gerekmektedir. Toplu taşıma araçlarında alternatif yakıtlar açısından doğalgaz kullanımı da desteklenmelidir. Karma kullanımlı yoğun koridorlar boyunca toplu taşımaya, yaya ulaşımına bisiklet kullanımına ve çevreye duyarlı, ulaşım odaklı kentler oluşturulmasına yönelik olarak eko-yerleşme ilke ve hedeflerini gözeten arazi kullanım kuralları oluşturulmalıdır. Toplu taşımayı öngören planlarda yürüme ve bisiklet yolları yapımına ilişkin altyapı oluşturulmalıdır, kentsel gelişme planında bu ayrıntılara yer verilmelidir.
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin ulaşımda çevre ve iklim duyarlılığını artırıcı önlemlerinden bahsedecek olursak;
Mevcut durumda toplu taşıma filomuzun %50’sinden fazlası CNG’li araçlardan oluşmaktadır. CNG’li araçlar hem karbon salımı açısından hem de ekonomik açıdan dizel yakıta göre avantajlı durumdadır. Belediyemiz, karbon salımının azaltılması hedefiyle toplu taşıma araçlarının dizel yakıttan %100 elektrikli otobüse dönüşüm sürecini başlatmıştır. Bu kapsamda ilk etapta 100 dizel aracımızın tam elektrikli olarak hizmet vermesi sağlanacaktır. Ayrıca yeni otobüs temininde elektrikli otobüsler tercih edilerek çevreye verilecek zararın minimuma indirilmesi hedeflenmektedir. Toplu taşıma araçlarının bisikletli ulaşıma entegrasyonunu sağlamak amacıyla raylı sistem istasyonlarında güvenli bisiklet park alanları oluşturulması ve bisikletli vatandaşların toplu taşıma araçlarını kullanabilmesi için fiziki çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca tamamlanmak üzere olan Bisiklet Stratejisi Master Planı kapsamında bisikletin ulaşım modları arasında yer alması ve yakın gelecekte kullanımının yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.
Ulaşım ve toplu taşıma sistemimiz tüm dünya başkentlerinde olduğu gibi Ankara’da da diğer ekonomik kaynaklar tarafından sübvanse edilmektedir. Kurumumuz hem kaynakların etkin ve verimli kullanılması hem de vatandaşa sunulan hizmetin kalitesinin ve devamlılığının sağlanması esasıyla ilkelerini ve politikalarını belirlemektedir.