YÜKLENİYOR
Ali Ekber Geçgel
Kadıköy Tarihi Çarşı Derneği Başkanı
Kadıköy Tarihi Çarşı Derneği’ni anlatır mısınız? Tarihi Çarşı Dernekleri Federasyonu da var artık değil mi? Kaç üyeniz var? Sizi diğer esnaf derneklerinden ayıran özellikler neler?
Ali Ekber Geçgel: Kadıköy Tarihi Çarşı, 2007 yılında özellikle Kadıköy tarihi esnafının çok ciddi problemler yaşamasından dolayı kurulan bir dernek. Daha çok tarihi misyona sahip esnafı üye yapıyoruz. 17 sokağın ve 15 caddenin içerisindeki tüm işyerlerini sayarsak 1.266 ama normal esnafı sayarsak 355 esnafı bulunduran bir yapı, açık alan işletmesi. 2010 yılında ikinci genel kurulundan beri dernek başkanlığını ben yapmaktayım. Zaman zaman yönetim değişiyor. 2007 yılında çarşıların bitme noktasına geldiği, ciddi problemlerin yaşandığı dönemde bizim gibi derneklere ve esnafların bir araya gelmesine ihtiyaç vardı. Özellikle 2009 ve 2010 yılları arasında AVM’lerle zor süreçler yaşadık. Bu dönemde çalışmalarımızı genişlettik. Belediyede ve kaymakamlıkta ilgili birimlerle yaptığımız çalışmalar neticesinde Kadıköy Tarihi Çarşı’nın yeniden yaşayabilmesi için ÇEKÜL Vakfı’nın da ortak olduğu bir yenileşme projesi yaptık. Burada ne yaptık? Çarşının tüm caddelerini, özellikle tarihi noktaya ait olan alanların hem çevresel açıdan hem altyapı hem görüntü hem de işlev açısından yaygınlaşmasını sağladık. 2010-2011 yıllarını, hatta pandemi sürecini saymazsak 2019 yılına kadar yükselen bir çarşı hâline geldi. Eskiden birçok marka mağaza açmakta tereddüt ederken kurumsal birçok firma buraya şube ya da dükkân açmak için çaba sarf etti. Bu durum aslında bizim gibi tarihi misyona ait esnaflar için problem olmaya başladı. Çünkü temelde şöyle bir durum var. Bizim gibi STK’lar kendi kendini yöneten bir mekanizmaya sahip. Karşı komşumuzu, sokaktaki esnafımızı ya da çarşıdaki iş arkadaşımızı ikna ederek sorunlarımızı çözebiliyoruz, ama dışarıdan biri geldiği zaman diyor ki: “Ben önce müdürüme bildireceğim, o genel müdürüne bildirecek.” Ortaya çıkan problemler bizi zor durumda bıraktı.
Pandemiden önce insanların çoğu AVM’lere giderdi. Hem indirimlerden yararlanırlardı hem de sosyalleşme olanağı bulurlardı. Pandemi süreci geçmişe ait birtakım değerleri yeniden hatırlamamıza neden oldu diyebilirim. Tarihi çarşılar olarak yok olmaya yüz tutmuş esnaf algısına sahiptik. Bu nedenle ülkenin başka yerlerindeki tarihi çarşı esnafıyla bir araya gelmeye başladık ve Bursa’dan başlayarak bir federasyonlaşma sürecine girdik. 78 tane il/ilçe/belde olarak örgütlenmiş durumdayız. Ciddi çalışmalarımız oldu, bunlarla ilgili zaman zaman bir araya gelerek toplantılar yaptık. 5 büyük ilde çalıştaylarımız oldu. İzmir’de, Konya’da, Kayseri’de, Bursa’da ve İstanbul’da. İzmir çalıştayımızda büyükşehir belediye başkanı bizim çarşıyı örnek göstermişti. Onlar da Çekül Vakfı’yla Kemeraltı Çarşısı’nı yeniden dönüşüme soktular. Aziz Kocaoğlu ve ekibi önerilerimizi dinledi. O tarihlerde Konya’da da Kadıköy’e benzer bir dönüşüm oldu. Konya Mevlana’yı ve oradaki tüm tarihi çarşıyı hem belediye hem bakanlık hiçbir esnaftan ücret talep etmeden yaptı. Fakat biz Kadıköy’de ne Ankara’ya ne de İstanbul’a yaranabiliyoruz.
Pandemi sürecine ilk zamanlar hazırlıksız yakalandık. Ne belediyelerimizi ne hükümeti ne de birbirimizi suçlayabiliriz. Bu süre zarfında kimse bir tecrübeye sahip değildi, ama süre ilerledikçe esnafların sürdürülebilirliğiyle ilgili doğru dürüst hiçbir destek ve öneri getirilemedi.
Kadıköy’de ticari işletme olarak toplamda 3.557 işletme var. 457 içkili lokanta, 122 alkollü kafe, 70 bar, 968 içkisiz lokanta, 738 kafeterya var. Kadıköy özelinde hizmet sektöründe ruhsat almış ve odalara, derneklere, belediyeye ait işletmeler.
Pandemi sürecinde bize anlatılıp da gelen hiçbir destek görmedik. Sadece CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, “Esnaf Bakanlığı kurulsun” dedi. Çok yerinde ve doğru bir söylemdi, ama yönetimden bununla ilgili herhangi geri dönüş olmadı. Ben Kadıköy Kent Konseyi yönetiminde de olduğum için Esnaf Meclisi’nin kurulması adına çok çaba sarf ettim. Esnaf Meclisleri’nin büyükşehirlerde, illerde hatta birçok ilçede olması lazım. Belediyelerin yükünü alabilecek bir yapı. Aynı zamanda ilçe belediyelerinde esnaf masasının olması gerekiyor, çünkü esnaf derdini esnafa anlatabilir. Bürokrat kanalındakilere her şeyi rahat rahat anlatamıyor. Anlattığı zaman ya anlaşılamıyor ya da iletişimi sağlayamıyor. Bu nedenle Esnaf Bakanlığı’nın kurulması önerisi oldukça önemli.
Pandemi sürecinde esnaf ve ticaret odalarından destek göremedik. Pandeminin ilk döneminde taleplerimiz sonucunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden iki kere gıda yardımı aldık. Onun dışında Kadıköy Belediye Başkanı Şerdil Dara Odabaşı’yla iletişim hâlindeydik. Dışarıya masa, sandalye atan hizmet sektöründeki esnaflar için kiradan sonra en ağır yük, işgaliye. Şerdil Dara Odabaşı, pandemi sürecinde başlayıp 2021 yılına kadar olan sürede işgaliye, çöp vergisi ve eğlence vergisini almadı.
Ama bir şeyi burada dile getirmek istiyorum. Göreve başladığından bu yana Ekrem İmamoğlu’yla iletişim kuramadık. Danışmanları var ulaşıyoruz, ama devamı gelmiyor. Ekrem İmamoğlu bu zamana kadar Kadıköy Çarşı’yı ziyaret etmedi. Buradaki esnaftan da görüş almasını isterdik, ama olmadı.
Merkezi hükümet şimdi alkollü yerler dışında kalan kafelere ve lokantalara açma izni verdi. Kadıköy’de bar ruhsatı olan 70 işletme var. Eğlence faaliyeti olan 84 işletme 365 gündür kapalı. Tek farkı alkol de satmaları. Bizden zor durumda olan ve bizler gibi bir yıldır kirasını ödemeyen esnaflar var. Tabela vergilerimiz alınmasın diye Kadıköy Belediyesi’ne talepte bulunduk. Ama aldılar. Hâlbuki bir yıldır hizmet vermiyoruz. Ama diyor ki: “Sen paket servisi hizmeti veriyorsun. Tabelan senin reklamın oluyor, ben bunu almak zorundayım.”
Bunlar dışında ticari kayıplarımız var. Çoğumuzun kredileri vardı. Hükümet bankalar için bize öneride bulundu: 3 ayla 6 ay arasında kredilerinizi öteleyin dediler. Biz gittik bankalara dedik ki, ne öngörüyorsunuz? Dediler ki, 6 ay öngörüyoruz. Başta bir rakam çıkarmadılar, faiz oranı şu kadar, sizin taksitiniz şu kadar olacak demediler. Fakat ötelediğimiz zamandan sonra öyle bir faiz koydular ki, şu an bir de onlarla boğuşuyoruz.
Burada aslında odaların devreye girmesi lazım. Faaliyet konusu ne olursa olsun esnaf odalarına her ay gidip paralarımızı ödüyoruz. Bu süreçte esnaf odaları destek vermedi. Belli esnaf odaları oldukça az rakamlarla destek oldu. Bankalarla ilgili ciddi problem yaşayanlar var. Kredileri öteleyenler bir de faiz ödemeyle baş başa kaldılar. Ben 7 ay kira ödeyemedim. Şimdi açıldık, ama mal sahipleri hemen para kazanacağımızı düşünüyor. Yok öyle bir şey. Eskiden maliyetlerimiz %25’lerdeydi, şimdi %50’lere çıktı. Çoğumuzun elektrik kurumuyla ilgili problemi var, çünkü biriken faturalar söz konusu, bir ay geçtiğinde kapatıyorlar, siz mecburen açıyorsunuz. Her gelişlerinde faturayı güncellendiğinde açma/kapama/kaçak parası yatıyor. Yani kişinin borcu 8-10 liraysa 25 liraya çıkıyor. Sonra avukat arıyor. “Efendim sizi icraya verdik. Gelin bunu yapılandırın, yapılandırmazsanız tüm hesaplarınıza haciz koyacağız” diyor. Bu noktada CHP’li belediyeler, özellikle büyükşehir devreye girebilir. En basitinden ona bağlı olan hizmetlerden bir yıllık muafiyet göstermesi lazım. Esnaflar olarak bu iletişimi sağlamamız lazım. Kadıköy Tarihi Çarşı, 1.400 yıllık bir çarşı. İnsanlar artık daha çok açık alanları tercih ediyor, orada yaşamak istiyor. Doğru bilgiye ve doğru insanlara ulaşmak istiyor. İletişim kurmak ve sosyalleşmek istiyor. Bunu da doğru şekilde planlamak gerekiyor. Sigara yasaklarından dolayı insanlar masa, sandalye atıyor. Birçok esnaf bir yıldır kapalı. Bunu bir sisteme oturtmadığınızda yazın gelmesiyle ve turizmin canlanmasıyla beraber herkes buralara yığılacak. Öyle ya da böyle açılacak, bunu doğru yönetmemiz lazım.
Büyükşehir nezdinde ilçe belediyelerimizle birlikte planlayabilsek, pandemi bitip normale dönüldüğünde emin olun ki tarihi çarşılar ciddi bir model hâline gelecek. 7’den 77’ye herkesle diyalog hâlindeyiz. İnsanlar bizle sevinçlerini, dertlerini, üzüntülerini, mutluluklarını ve enerjilerini paylaşıyor. Kadıköy Tarihi Çarşıya baktığınız zaman Osmanlı’nın en eski camisi burada. Ermeni Kilisesi, Rum Kilisesi, İtalyan Kilisesi var. Kemeraltı da, Kapalıçarşı da aynı durumda. Konya’da Mevlana aynı şekilde. Bunlar bir ticari ekol, bir model. Bu modeli yeniden ön plana çıkarmak gerekiyor. O yüzden bizim gibi esnafların yaşayabilmesi için öncelikle kira ödemeleriyle ilgili bir yıl boyunca 0 faizli ödeme verilmesi lazım. Çünkü bir yıldır kiralarımızı ödeyemiyoruz. Mal sahipleri yarın öbür gün bize gerçekten dava açacak. Onun dışında belediye alacaklarıyla ilgili de aynı desteği bekliyoruz. Çünkü maliyetler iki misline çıktı. Anlıyorum, belediyeler de merkezi hükümetten denetlendiği için kurallar çerçevesinde ilerlemesi gerekiyor. Bizlerle ilgili hasar tespiti yapılması lazım. STK temsilcileriyle ilgili çalıştay olabilir. Büyükşehirin bu alanda bir birimi var mı, yok mu bilmiyorum. Biz bu zamana kadar bir araya gelemedik, ama esnaf meclisi ya da esnaf masası olsaydı, emin olun daha rahat iletişim kurulabilirdi.
Pandemi sürecinde bizleri birkaç kere Veli Ağbaba aradı, sordu. Bir süredir kapalı olan işletmelerdeki çalışanlara destek kolilerinin ulaşmasını sağladığımızda insanlar dua ediyor inanın. Çünkü öyle bir şey ki, kiminin resmiyette sigortası yok. Bunu sosyal demokrat belediyeler yapmalı. Kart dağıtımı var. Bizlerle diyalog kurulması gerekirdi, gerçekten ihtiyacı olanların belirlenmesi daha sağlıklı olurdu.
Bu dönemde meslek kuruluşlarının ve örgütlülüğün ne kadar önemli olduğu ortaya çıktı. Odalar ve Borsalar Birliği’yle ilişkileriniz nasıl?
Ali Ekber Geçgel: Biz kendimiz randevu talep ettik. Yanılmıyorsam 2019 ya da 2020 yılında Ticaret Odası’nın, özellikle Türkiye Odalar Borsalar Birliği’nin devletten ciddi bir alacağı var. İnternette de gözüküyor. Ancak bize herhangi bir destek vermediler. Biz önerilerinizi, sizden gelenleri sözlü olarak alıyoruz. Yazılı olarak iletiyoruz, dönüş olacak dediler. Evet, size katılıyorum. Tam da bu noktada örgütlü bir yapı hâline gelmemiz lazım.
Yedi defa basın açıklaması ve protestolar yaptık. En azından taleplerimizin sorulması için bir telefon bekledik. Bizim amacımız ağlamak değil. Sürecin doğru yürütülebilmesi için fikir vermek ve destek olmak istiyoruz. Çünkü hepimiz aynı coğrafyada, farklı mekanizmalarda beraber hareket ediyoruz. Tek amacımız, doğru noktada doğru iletişimi yakalayabilmek. Yakında oda seçimleri var. Bizlerden oy isteyecekler, biz de gereken cevabı vereceğiz, kendi adıma diyorum.
Siz aynı zamanda kent konseyindesiniz. Kadıköy’de esnafların sorunlarıyla ilgili kent konseyinden bir akış sağlanamıyor mu?
Ali Ekber Geçgel: Bizim kent konseyi son genel kuruldan sonra hukuksal bir durum yaşadı. Genel kurulumuzu çoğunluğun katılımıyla yaptık. Fakat muhalif olan birkaç arkadaş vardı ve mahkemeye götürdü. Doğaldır, haklarıdır. Orada Türkiye tarihinde ilk defa olan bir karar çıktı. Karşıda oy alan ikinci aday 10 küsur, diğeri 355 oy aldı. Siz üç kere seçim yaparak bunu teyit etmeliydiniz. Bir kere oylama oldu, zaten ona oy verecek kişiler belli vermişler. Bunu tekrar iki kez daha aynı şekilde oylamanız gerekirdi dendi. Bundan dolayı bir iptal süreci oldu. Tabii bununla ilgili hukuksal sürece pandemi de eklenince yasal olarak bunu sürdüremedik. Onun dışında kendi kişisel diyaloglarımızı yürüttük. Kadıköy Kent Konseyi, gerçekten iyi işler yaptı ve yapmaya devam ediyor. Özellikle kent suçlarıyla ilgili birçok davaya ortak olduk kazandık, kazandırttık. Çevremizdeki birçok Kadıköylü’ye bunun ulaşmasını sağladık.
Önceki hafta Sayın Kemal Kılıçdaroğlu bizim çarşıya geldi. Sosyal demokrat belediyelerin bizlerle biraz daha fazla iletişim kurması gerektiğine inanıyorum. Başka toplantıları ve projeleri olabilir, saygı duyuyoruz tabii. Bir sorunun çözümünü biz sadece kendimiz için istemiyoruz. İnsanlar bizden talepte bulunuyor, biz de onlara iletiyoruz. Olumsuz ve eksik bir şey varsa, geriye dönüp olumlu ya da olumsuz bir cevap verilmeli. İnsanlara umut vererek bekletmek çok yanlış. Mesela CHP’nin il yönetiminden randevu talebinde bulunduk. Hâlâ yanıt gelmedi. Biz bu şekilde iktidar olacaksak işimiz zor. Ekrem İmamoğlu’yla ilgili de hâlâ umutluyuz. Şerdil Dara Odabaşı sahada, dolaşıyor. Elinden geldiğince bir şeyler yapmaya çalışıyor, ama diğer ilçelerdeki esnafı düşünemiyorum. Çünkü biz kent konseyi ve esnaf dernekleri dışında federasyonda da konuşuyoruz. Onlar çok zor durumda Özellikle bizim tarihi çarşılar ciddi problemler yaşadı. Bizim kendi CHP’li belediyelerimizle geçmişten bugüne kadar yaşadığımız şu: Bir konuyla ilgili sorun yaşadığımızda önce belediyeye gidiyoruz. İlgili memura yazılı ya da sözlü bilgi aktarıyoruz. Müdürüne danışacağını söylüyor. Müdürüne danışıyoruz, çözüm bulamıyoruz. Başkan yardımcılarına aktarılıyor, onlar başkana iletiyor. Gidiyoruz, görüşemedik ya da başkana sorduk olmuyor deniyor. Sonuçta o sorun çözüm bekliyor. Tabii bu sefer de başkana ulaşmak için çaba sarf ediyorsunuz. Bu modeli artık yıkmamız lazım. Bunun için de Kemal Kılıçdaroğlu’nun Esnaf Bakanlığı önerisi çok önemli. Özellikle CHP’li sosyal demokrat belediyelerde esnaf müdürlüğünün ya da buna bağlı esnaf masasının mutlaka oluşması lazım. Bu iletişimi hâlâ sağlayamıyoruz, benim dışımda birçok dernek başkanı aynı sorunu yaşıyor.
Federasyonla ve yasa taslağıyla alakalı iki tane taslak toplantısı yaptık. Turizm Bakanlığı’yla ilgiliydi. Geçen hafta Salı günü de AKP Grup Başkanvekili’yle federasyon nezdinde bir araya geldik. Özellikle tarihi çarşıların OSB modeliyle yönetilmesine ilişkin yasa taslağı için görüştük. İstanbul’da yönetimde bir biz varız, bir de Kapalıçarşı var. Çarşılarla ilgili daha önce Faik Bey’le görüşmüştük. Bu yasa meclise gelirse, destek verebiliriz demişti. Bu yasayı çok önemsiyorum. Bu yasaya özellikle CHP’li sosyal demokrat belediyelerin ve tarihi kentler birliğinde olan belediyelerin dikkat etmesi gerekiyor. OSB modeliyle yönetildiği zaman çarşılarımızın birçoğunu koruyabileceğimize inanıyoruz, çünkü yerinde bir yönetim modeli gelecek.