YÜKLENİYOR
İlçenizin kültürel miras kapsamındaki değerleri (arkeolojik, tarihî, kültürel vb.) nelerdir?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: Efes Selçuk, 8600 yıllık tarihi içerisinde birçok kültüre ve medeniyete ev sahipliği yapan bir ilçe. Bu anlamda dünyadaki en şanslı yerlerden biri olma özelliğini taşıyoruz. Ege Denizi’nin ve Küçük Menderes’in kucağında olan ilçemiz, verimli topraklara sahip. Aynı zamanda geçmişten günümüze onlarca kültürel mirasın koruyuculuğunu ve sahipliğini yapıyor.
Efes Yönetim Alanı, 2015 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer almaya hak kazandı. Alan, Efes ören yerinin yanı sıra Antik dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı, Hıristiyanlığın önemli hac merkezlerinden St. Jean Bazilikası, Anadolu Beylikleri döneminin en eski ve gösterişli eserlerinden İsa Bey Camisi gibi değerleri de içinde barındırıyor. Bu anıtsal yapılar, ilçe merkezinde yer alıyor ve konumları itibarıyla doğal bir kültür rotası oluşturuyor. Proje kapsamında oluşturulan rota, Osmanlı döneminde yapılan İzmir-Aydın tren yolunun ilk istasyonlarından biri olan Selçuk tren istasyonundan başlıyor, Bizans dönemi su kemerlerini, Selçuk Efes’in belleği olarak kullanılan Osmanlı dönemine ait tütün deposunu, İncil’in yazarlarından St. Jean’ın mezarının bulunduğu St. Jean Bazilikası’nı, Anadolu Beylikler döneminin en önemli eserlerinden İsa Bey Camisi’ni birbirine bağlıyor ve Antik dünyanın yedi harikasından biri sayılan Artemis Tapınağı’nda son buluyor. Kültür rotası, ilçe içinde yaklaşık 1.5 kilometre uzanarak ziyaretçilerini 8600 yıllık bir yolculuğa çıkarıyor.
Tüm bu çerçeve içerisinde “Çukuriçi Höyük”, “Arvalya Höyük”, “Gökçealan Höyük”, “Efes Antik Kenti”, “Meryem Ana Evi”, “Yedi Uyuyanlar Mağarası ve Kilisesi”, “St. Jean Kilisesi”, “Ayasuluk Kalesi”, “İsa Bey Camisi”, “İsa Bey Hamamı”, “Bizans Su Kemerleri”, “Pollio Su Kemeri”, “Aydınoğulları Beyliği dönemi cami, mescit ve imarethaneleri”, “Belevi Mozolesi”, “Keçi Kalesi”, “Tarihi Selçuk ve Çamlık Tren Garları”, “Çamlık Atatürk Evi”, “Selçuk Efes Kent Belleği”, “Efes Arkeoloji Müzesi”, “İsmail Hakkı Tonguç Tarım Müzesi”, tarihi, arkeolojik, kültürel miraslarımızdır ve bu mirası muhafaza eden önemli değerlerimizdir.
UNESCO kapsamında olan ve koruma altına alınan yerler var mı? UNESCO’yla işbirliğinizin çerçevesi nedir? Nasıl çalışmalar yapıyorsunuz?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: “Efes Antik Kenti”, 1994 yılında mevcut Antik kent yerleşimi Artemision, St. Jean Bazilikası ve Ayasuluk Kalesi ile UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alındı. 2015 yılında ise, “Efes Antik Kenti”, “Çukuriçi Höyük”, “St. Jean Bazilikası”, “Ayasuluk Kalesi” ve “Meryem Ana Evi”, bir bütün olarak Dünya Mirası Listesi’ne kabul edildi.
Kültürel değerler sizce ilçenizin kimliğine neler katıyor? Farkındalık yaratmaya yönelik çalışmalarınız var mı? Varsa nelerdir?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: Kültürel değerleriyle iç içe yaşayan bir ilçe olmanın duygusunu bence sonuna kadar yaşıyoruz. Dikkat ettiyseniz, “Efes Selçuk” adını kullanıyorum. Çünkü ilçemizde birçok yerin adı bu sihirli kelimeyle başlar. Dolmuş duraklarından taksi duraklarına, restoranlardan kafelere, otellerden pansiyonlara kadar çoğu mekâna Efes, Meryem Ana, St. Jean gibi adlar verilir.
Efes Selçuk, bu kimlikler içerisinde Türkiye’nin küçük bir mozaiği gibidir. Verimli topraklarda bulunması, turizmin neredeyse başat merkezlerinden olması nedeniyle çok kültürlü bir ilçedir. Kurtuluş mücadelemiz sonrasında mübadeleyle Rumeli’den Giritliler’e, Yörükler’den Anadolu’nun dört bir yanından gelen vatandaşlara kadar çok kültürlü, tarihî bir ilçe olma özelliğiyle de çok şanslıyız. Bu sebeple geçmişle bugün arasındaki en önemli köprü, Efes Selçuk’tur.
Özellikle Efes’e sahip çıkmak ve bu toprağın geçmişine aidiyet hissetmek için Efes Selçuk adını kullanıyoruz. Efes Selçuklular da bu adı fazlasıyla sevdi. Çünkü dünyanın neresine giderseniz gidin, Efes’ten geldim dediğiniz zaman insanların size yönelik bakış açısı değişir. Yaptığımız kültürel faaliyetlerimizin çoğunu geçmişle bağdaştırıyoruz. Özellikle yarım asırdır süregelen Efes Festivali’nde tarihî ve arkeolojik alanları tüm zorluklara rağmen halkla bütünleştirdik. Kent Belleği Merkezi ve İstasyon Meydanı dediğimiz alanda, tarihî su kemerlerinin gölgesinde bugüne kadar birçok etkinlik yaptık. Dışarıdan gelenler de ne kadar şanslı bir yerde yaşadığımızı belirtir. Bunların yanı sıra ilçe tarihiyle ilgili yayınlara ve bilgilendirmelere ayrıca önem vermekteyiz. En son bir hemşerimiz, Efesli Herakleitos adına felsefe günleri düzenleyerek bunu kitap haline getirdi. “Efesli Leylek” adlı dergimizde yine bu bilinci aşılamaya çalışıyoruz. Yani bizler, geçmişi hissedip geleceği keşfeden yolcularız aslında.
2012 yılında açılan Selçuk-Efes Kent Belleği Merkezi, ilçenin 8600 yıllık kültürel geçmişini, doğal, coğrafik, sosyolojik, ekonomik değerlerini ilçe halkına ve yerli/yabancı ziyaretçilere tanıtmak, kentlilik bilinci oluşturarak Selçuk’ta yaşayan farklı etnik, dinsel ve kültürel gruplar arasında karşılıklı anlayış, saygı ve ortak yaşam kültürünü güçlendirmek amacıyla kuruldu. Selçuk-Efes Kent Belleği Merkezi, ziyaretçilerine kentin tarihsel yaşanmışlıklarından geleneksel el sanatlarına, mutfak kültüründen festivallerine, koruma altındaki leyleklerinden deve güreşlerine kadar birçok konuda bilgi sunuyor. Selçuk-Efes Kent Belleği Merkezi, sergi içeriklerinin çok dilli hâle getirilmesiyle günümüzde değişen turizm anlayışıyla gittikleri yeri bir bütün olarak derinlemesine tanımak, etnografik ve folklorik zenginliğini keşfetmek isteyen turistler için önemli bir merkez haline gelecek.
STK’larla çalışmalarınız var mı? Varsa nelerdir?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: “Efes Alan Yönetim Planı” çalışmaları kapsamında Şehir Plancıları Odası, Mimarlar Odası, Çevre Mühendisleri Odası, Ziraat Mühendisleri Odası’yla birlikte çalıştık, odalarımızdan alana yönelik görüş aldık.
İzmir Tanıtma Vakfı’yla da Efes Selçuk’un kültürel değerlerinin tanıtılmasına yönelik projeler yürütüyoruz.
Kültürel kalkınma, ilçe ve bölge için bir kalkınma yolu olabilir mi? Sizin bu konuda faaliyetiniz var mı?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: Anadolu, insanlığın ilk zamanlarından bu yana çok önemli bir yer oldu. Yaşadığımız coğrafyayı ne kadar iyi bilirsek, kalkınma da o kadar verimli olur. Bu, eğitim düzeyinin artması ve insanların bilinçlenmesi için de önemlidir. Daha önce halletmemiz gereken konularla uğraşıyoruz. Bir tarihî esere yazı yazmak, çöp atmak, yıkmak gibi olumsuz durumları maalesef çoğu zaman yaşıyoruz.
Selçuk, kültür varlıklarıyla turistlerin uğrak noktası olmakla birlikte “Efes Antik Kenti”yle ön plana çıkıyor. Turizm istatistikleri de söz konusu durumu destekliyor. 2019 yılında Selçuk’a gelen ziyaretçilerin 1.478.792’si Efes Antik Kenti’ni, 111.486’sı St. John Bazilikası’nı ve 81.224’ü Efes Müzesi’ni ziyaret etti.
“Selçuk-Efes Kültür Rotası Projesi”, UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan “Efes Yönetim Alanı” içerisinde yeni bir kültür rotası oluşturmayı ve dünya mirasının bütüncül olarak algılanmasını sağlamayı amaçlıyor. Rotanın ulusal/uluslararası platformda tanıtılmasını, alanında uzman akademisyenler tarafından verilecek eğitimlerle kentlilik bilincinin geliştirilmesini, kültürel ve doğal değerlerin korunmasını, özellikle gençlerin ve çocukların ilçenin zenginliğine dair farkındalığının artmasını sağlamak öncelikli amaçlarımız arasında. Engelli ulaşımına olanak tanıyan düzenlemeleri başlatmak ve girişimcilik eğitimleriyle başta kadınlar olmak üzere bölge ekonomisine katkı sağlamak, projenin diğer önemli amaçları arasında yer alıyor.
Dünyadaki ülkeler kentleriyle anılıyor ve kültürel miras bu açıdan büyük değer taşıyor. Stratejik planınızda ve hedeflerinizde bu alana yönelik politikalarınız neler?
FİLİZ CERİTOĞLU SENGEL: Efes Selçuk, bu konuda zaten bir marka. Ülkemizin ve bölgemizin tanıtımında en çok kullanılan, bilinen birkaç değerden birisi Efes’tir. Özellikle Efes Celsus Kütüphanesi, tüm dünya tarafından bilinen bir semboldür. Ayrıca dinlerin birleştiği noktadayız. Hıristiyan dünyasının en kutsal değerleri Meryem Ana ve St. Jean ilçemizdedir. Kültürel değerler açısından İtalya için Roma neyse, Türkiye için de Efes Selçuk o seviyededir.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almak bize farklı sorumluluklar yükledi. Pandemi sürecinin turizm konusunda elimizi, kolumuzu bağladığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Marka olan ilçemizin üzerindeki tozları kaldırmaya devam ediyoruz. Dijital çağa ayak uydurarak artık evinizden ve işyerinizden ilçemizdeki kültürel değerlere ulaşabiliyorsunuz. Normalleşme sonrası dünyadaki fuarlara katılarak tanıtımlarımızı gerçekleştireceğiz. Özlemini duyduğumuz hareketli ve sağlıklı zamanlarda yeniden görüşmek dileğimle.