YÜKLENİYOR
SODEMSEN İdari ve Mali İşler Müdürü Ata Alkan “Net hata noksan kalemi” üzerine yazdı.
Ödemeler dengesi, bir ekonomide yerleşik kişilerin, başka ekonomilerde yerleşik kişilerle belli bir dönem içinde yaptıkları ekonomik işlemlerin kaydedildiği istatistiksel bir rapordur. Bu tanımdaki “ekonomi”; bir hükümet tarafından idare edilen coğrafi bölgeyi ifade eder. Yerleşiklik kavramı ise, kişilerin milliyetini değil, bir ekonomide bir yıldan fazla süreyle ikamet eden, o ekonomi içinde faaliyette bulunan kişi ve kurumları ifade eder. Bir ülkenin, dış dünyayla ekonomik ilişkilerini gösteren ödemeler dengesine ilişkin verilerin derlenmesinde ortaya çıkan hataların ve eksikliklerin ödemeler dengesi tablosunda gösterildiği kaleme ise, “net hata ve noksan “adı verilmektedir.
Daha sade ve anlaşılır ifadeyle, dış dünyadan mal ve hizmet satın alınır, gider oluşur ve dış dünyaya mal ve hizmet satılır, gelir sağlanır. Bu alım-satım ve gelir-giderin oluşturduğu dengeye “cari denge” denir. Cari denge açık vermişse, ödemeler dengesinde bu açığın nasıl karşılandığı (borç, sermaye girişi, hisse senedi satışı vb.) yer alır. Bu ikisi arasındaki fark, net hata ve noksan kalemine yazılır. Ödemeler dengesi bilançosunu denkleştirmek amacıyla icat edilen bu kalem, kaynağı belirlenemeyen döviz girişini veya çıkışını ifade eder. Kalemin pozitif değer alması, ülkeye kaynağı belli olmayan ya da henüz belirlenememiş kaynak (döviz-altın) girişi, tersi de kaynak çıkışı olduğunu gösterir.
Net hata ve noksan kaleminin oluşması, ihraç edilmiş malın gidiş tarihiyle, ilgili mal karşılığında alınacak paranın ülkeye gelişinin farklı dönemlerde olması gibi zaman uyumsuzluğuna, gümrük beyanlarındaki eksikler ya da yanlışlar gibi beyan yanlışına, turizm gelirlerinin belirlenmesinde uygulanan anketlerin gerçeği tam olarak yansıtamaması gibi anketlerde ölçüm hatasına ve finansmanın kayıtdışı olarak gerçekleştirilmesi ya da gelirlerin kayda girmemesi gibi kayıtdışılığa bağlanabilmektedir.
Net hata noksan kalemi için belli bir standart miktar ya da orandan söz edilmesi mümkün olmayabilir. Zira amacı ödemeler dengesi bilançosunu denkleştirmesi olan net hata ve noksan kalemi, süreç içinde ilgili kalemin bulunarak hatanın düzeltilmesi için vardır. Bu miktarın yüksekliği ve sürekli olarak aynı yönde gelişmesi, kayıtların, ölçümlerin, hesapların ve anketlerin doğru olmadığı yönünde endişeleri artıracağı gibi, ülkeye şaibeli/illegal para girişi konusundaki kuşkuları derinleştirecektir.
Net hata noksan kalemi, ilgili olduğu ülkenin ödemeler dengesinin kalitesini belirlemesinin yanı sıra bu kalitenin seviyesi ve dış dünyanın bu ülkenin ekonomik durumu hakkında sahip olduğu algıyı belirlemektedir. Mevcut ekonomik düzende, ülkelerin her biri için bu imajın güvenirliliği oldukça önemlidir. Dolayısıyla net hata ve noksan kaleminin hareketleri, ülkelerin ekonomi politikasına yön verenler için önemli bir gösterge olmalıdır. Turizm sektöründeki faaliyet sonuçlarının gerçek beyan edilmemesi, sınırötesi kaçakçılığı, yasadışı faaliyetleri ve vergi kaçakçılığı gibi unsurların ülke ekonomisine zarar vereceğini öngörerek, ekonomi yönetiminde olabildiğince şeffaflığı tercih etmelidir. Ayrıca ülkelerindeki olası kayıtdışı işlemlerin önüne geçmeli, ekonomik hareketlerin doğru ve güvenilir olduğunu denetlemelidir. Aksi durum, ülkeleri için felaket olacaktır.
Kaynak: M. Eğilmez, M.İ. Şanal.