YÜKLENİYOR
Muratpaşa Belediye Başkanı Ümit Uysal Belediye Gazetesi’ne projelerini anlattı.
Çevreci Komşu Kart Projesi’nden bahseder misiniz? Projenizin amacı nedir?
ÜMİT UYSAL: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen Sıfır Atık Projesi’nin de temelini oluşturan, Türkiye’nin ilk ve tek ödüllü geri dönüşüm projesi Çevreci Komşu Kart, altıncı yılını geride bıraktı. Çevreci Komşu Kart, evlerdeki ambalaj atıklarının geri dönüşümünü teşvik ederek sürdürülebilir çevre ve dünya hedefine odaklanan, ilçe sakinlerinin çevre duyarlılığına, geri dönüşüm bilincine katkıda bulunan özgün bir projedir.
“Atma Biriktir, Kazanalım” sloganıyla hayata geçirilen Çevreci Komşu Kart Projesi’nde, cam, kâğıt, plastik, metal gibi nitelikli evsel atıkları biriktiren, belirlenen gün ve saatte sokağından geçen Çevreci Komşu Kart ekiplerine teslim eden Muratpaşa sakinleri, anlaşmalı marketlerde, fırınlarda, sinema salonlarında harcayabilecekleri, isterlerse eğitim bursu olarak bağışlayabilecekleri puanlar kazandı. Proje, iki mahalledeki başarısının ardından kısa sürede tüm ilçede uygulamaya alındı.
Projenin uygulandığı 2016-2022 yılları arasında vatandaşlar, atmayıp biriktirdikleri cam, kâğıt, plastik ve metal gibi nitelikli atıklardan 8 milyon 273 bin 197 TL kazandı. Bu süre içinde evlerden toplanan atık miktarı 20 milyon 730 bin 499 kilograma ulaştı. 882.000 metrekarelik orman alanı korundu. 73 milyon 192 bin litre su tasarrufu sağlandı. İklim krizinin temel sebebi olan karbon salımı da 667.000 kilogram azaltıldı.
Projenin hazırlık süreci, kapsamı, içeriği, hedef kitlesi, bölgeye ve Muratpaşa’ya katkısı hakkında bilgi verir misiniz?
ÜMİT UYSAL: 2015 yılında fizibilite çalışmaları ve yazılım süreci başlayan projenin pilot uygulaması 2016 yılının Nisan ayında iki mahallede başladı. Pilot uygulamada kısa sürede başarılı olan proje kapsamında hanelerde toplanan ambalaj atığı miktarı 40 kat arttı. Çevreci Komşu Kart, 2017 yılından itibaren Muratpaşa’nın 55 mahallesinde yaygınlaştırıldı. Toplanan ambalaj atıkları karşılığında kartlara yüklenen puanlar da anlaşmalı market ve işyerlerinde harcandı.
Proje kapsamında ambalaj atıklarının yanı sıra 2018 yılında elektrikli/elektronik atık eşyalar, 2019 yılında bitkisel atık yağlar, 2021 yılında da tekstil atıkları toplanmaya başladı. Projeye dahil edildikten sonra 2022 yılının sonuna kadar 80 ton (12.364 adet) elektrikli/elektronik atık eşya, 38.112 litre bitkisel atık yağ ve 144.000 kilogram tekstil atığı toplandı.
Antalya Valiliği’yle ortak proje uygulaması dahilinde 2020 yılının Ekim ayı itibarıyla kamu kurumları da projeye dahil edildi. Şu an 315 kamu kurumunun yerleşkesinde Çevreci Komşu Kart Projesi’yle ambalaj atıkları, elektrikli/elektronik atık eşyalar, bitkisel atık yağlar ve tekstil atıkları toplanıyor.
Geçmiş yıllarda sadece anlaşmalı marketlerde kullanabilen Çevreci Komşu Kart, 2021 yılında yeni özellikler kazandı. Para kart özelliği kazanan yeni nesil kartlar, üye işyeri zorunluluğu olmadan pos cihazı olan her yerde kullanılabiliyor. Vatandaşlar, yeni kartlar sayesinde istedikleri marketten alışveriş yapabiliyor, kartlarını online alışverişte kullanabiliyor. Çevreci Komşu Kart’la kazanılan TL’ler, bankamatiklerden nakit para olarak çekilebiliyor.
2021 yılında oluşturulan “turuncu noktalar” daha çok kazandırıyor. Pazar günleri ambalaj atıklarını turuncu noktalarda bekleyen toplama personeline teslim eden komşularımızın Çevreci Komşu Kartı’na daha fazla TL yükleniyor. Turuncu noktalar, 14 merkezde hizmet veriyor.
2022 yılında bitkisel atık yağların birim fiyatı 2 TL’den 19 TL’ye çıkarıldı. Marketten giyime kadar birçok sektörde indirim imkânı sunan Çevreci Komşu Kart’ın indirimli kullanımına sağlık hizmetleri de dahil oldu. 2022 yılında bir dayanışma ağına dönüşen kampanyalara altı özel hastane ve üç diş polikliniği katıldı.
Projenin hedef kitlesi, öncelikle hanelerdeki kadınlar ve onların önderliğinde ilçemizde yaşayan tüm komşularımızdır. 2021 yılının başında dağıtımına başlanan yeni nesil Çevreci Komşu Kart, 2022 yılının sonuna kadar 18.466 haneye ulaştırıldı.
Üniversitelerden, farklı kurum ve kuruluşlardan yedi ödül alan Çevreci Komşu Kart Projesi’ni incelemek üzere 43 belediyenin yetkilileri Muratpaşa’ya geldi. Konya, Adana, Muğla gibi büyükşehir belediyeleriyle birlikte Isparta, Kastamonu, Çorum, Düzce gibi il belediyelerine, ilçe belediyelerine saha operasyonu ve projenin teknolojik altyapısı hakkında bilgi verildi. Proje, “Efeslim Kart” adıyla İzmir Selçuk Belediyesi’nin, “Komşu Kart” adıyla İstanbul Şişli Belediyesi’nin aralarında bulunduğu birçok belediye tarafından uygulanmaya başladı.
Muratpaşa, Çevreci Komşu Kart Projesi kapsamında mobil atık getirme merkezleriyle aile sağlığı merkezlerinde yer alan atık ilaç kutularıyla, sıfır atık yönetim planı dahilinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen Sıfır Atık Projesi doğrultusunda Antalya’nın ilk sıfır atık belgeli ilçesi oldu. Belge 29 Ocak 2026’ya kadar geçerli olacak.
Projenin aldığı ödülleri şöyle sıralayabilirim:
• 2022 yılında İkinci Yüzyıl Derneği Yerel Yönetim Proje Ödülü,
• 2020 yılında Türkiye Belediyeler Birliği, Belediyeler İçin Sıfır Atık Fikir ve Proje Uygulama Yarışma Ödülü,
• 2020 yılında Şehir Ödülleri Türkiye/Artvin,
• 2020 yılında Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Sağlıklı Şehirler En İyi Uygulama Yarışması Jüri Özel Ödülü/İzmir,
• 2018 yılında 2. Uluslararası Şehir, Çevre ve Sağlık Kongresi,
Jüri Özel Ödülü/Kapadokya,
• 2018 yılında Uluslararası Akıllı Şehirler Konferansı, Akıllı Şehirlerde Sıradışı Başarı Hikâyesi Ödülü/Ankara
• 2017 yılında Akdeniz Üniversitesi Çevre Hizmet Ödülü/Antalya.
Çevreci Komşu Kart Projesi’nin İşleyişi
Atıkların Ayrıştırılması: Evlerde oluşan ambalaj atıkları (kâğıt, plastik, metal, cam), bitkisel atık yağlar, elektronik atıklar ve tekstil atıkları diğer atıklardan ayrılarak biriktirilmektedir.
Atıkların Teslim Edilmesi: Biriktirilen ve geri dönüştürülebilen ambalaj atıkları, toplama gününde ve saatinde belediyenin toplama ekibine teslim edilir. Bitkisel atık yağ, elektronik atıklar ve tekstil atıkları için randevu oluşturulduktan sonra toplama programı dahilinde hanelerden atıklar toplanmaktadır.
TL Yüklenmesi: Toplama ekibi tarafından alınan atıklar karşılığında özel bir yazılım aracılığıyla Çevreci Komşu Kart’a TL yüklenir.
TL’lerin Harcanması: Çevreci Komşu Kart’ta biriken TL’ler, pos cihazı olan her yerde ve online alışverişte harcanabilir, ATM’lerden nakit olarak çekilebilir.
Çevreci Komşu Kart sahipleri, “www.cevrecikomsukart.com” adresinde belirtilen üye işyerlerindeki özel indirimlerden faydalanabilir.
Projeyi planlarken bütçe, yatırım, kaynak ve mevzuat açısından herhangi bir zorluk yaşadınız mı? Yaşadıysanız, bu zorlukları aşmak için hangi çalışmaları yaptınız?
ÜMİT UYSAL: Çevreci Komşu Kart Projesi’nin yatırım ve işletme maliyetlerinin tamamı yüklenici firmalar tarafından karşılanacak şekilde planlandığı için bütçe, yatırım ve kaynak açısından zorluk yaşamadık. Mevzuatta, projemizin planlanma aşamasında yürürlükte olan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin 23. maddesinin 2. fıkrasında, “Apartman, site yönetimleri, okullar, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları, hastaneler, oteller, lokantalar, büfeler, şehirlerarası otobüs terminalleri, demiryolu istasyonları, limanlar, sağlık kuruluşları, spor kompleksleri, marketler, satış noktaları, iş ve alışveriş merkezleri, stadyumlar gibi ambalaj atığının oluştuğu benzeri yerler, ambalaj atıklarını, oluştuğu noktada belediyenin toplama sistemine bedelsiz vermekle yükümlüdür,” denilmekteydi. İlgili maddeye istinaden yaşanan zorlukları şu şekilde aştık: Çevreci Komşu Kart Projesi kapsamında kartlara yapılan TL yüklemesi, toplanan ambalaj atıkları için değil, vatandaşların hanelerde ambalaj atıklarını sınıflandırarak (kâğıt, karton, plastik, metal, cam vb.) ayrıştırmalarını teşvik etmek için yapılmaktadır.